آیات مرتبط

هر یک از آیات قرآن در برگیرنده مفهوم یا مفاهیمی است که با توجه به شأن نزول آیات و بیان کنایی و تمثیلی قرآن، شناسایی و استخراج این مفاهیم باید توسط خبره و دانشمندان علوم قرآنی انجام شود. تفاسیر قرآن، منابع ارزشمندی هستند که نظرات خبرگان قرآنی در آنها بیان گردیده است و با استفاده از روش آیات همنشین می‌توان به بیشتر آیاتی که باهم ارتباط مفهومی و معنایی دارند و مورد استناد مفسران می‌باشد، رسید. همچنین با روش تعیین ارتباط با موضوعات مشترک بین آیات، می‌توان آیاتی که مفاهیم مشترکی دارند را مشخص کرد.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از پردازش هوشمند، می‌تواند ارتباط‌هایی را که پژوهشگران با صرف زمان خیلی زیاد و مطالعات فراوان در زمینه قرآن به آن رسیده‌اند، از میان داده‌ها کشف و استخراج نماید و همچنین، مفاهیم و ارتباطات جدیدی را از میان داده‌ها استخراج کند و برای بررسی بیشتر به عنوان مفسریار به اهل فن ارائه دهد.

در این برنامه نمونه آیه ولایت و خاتم بخشی امام علی (ع) مورد بررسی قرار می‏گیرد. سی آیه هم نشین پیدا می‏شود:

آیه جاری: إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُون‏ (المائده:55) (قرآن کریم به کتابت عثمان طه, 1171 میلادی)

آیات هم نشین با بیشترین تکرار باهم‌آیی، در متن 452 عنوان تفسیر فارسی و عربی به ترتیب بیشترین تکرار: (بزرگ قمی زاده، مینایی بیدگلی, 1398)

1.یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی‏ شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً (النساء:59) {109 بار باهم‌آیی در متون تفاسیر}

2.یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ (مائده:67) {71}

برای نمایش گرافیکی ارتباط بین آیات و استفاده راحت‌تر پژوهشگران و تعیین مرتبطات سطوح بعدی و بررسی قواعد باهم‌آیی، نتایج حاصله به صورت گراف چند سطحی نمایش یافته است. در این شکل آیه اصلی در مرکز دایره و آیات مرتبط در محیط اولین دایره قرار می‌گیرند و باهم‌آیی‌های دیگر در دایره بعدی و همین‏طور ادامه می‌یابد. پاره‌خط نشان‌دهنده ارتباط بین دو آیه، با توجه به درصد ارتباط زخیم‌تر یا نازک‌تر رسم می‌گردد